BMMYK’nın Yerinden Edilen Suriyelilere Karşı Sorumluluğunu Yerine Getirmemesi

İstanbul, 25 Kasım 2019

Vatandaşlık Onuru ve Hakları Derneği’nin (SACD) son yayınladığı bildiri raporu, Suriye’deki mülteci meselelerinde BM’nin önde gelen kuruluşu olan BMMYK’nın yerinden edilmiş Suriyelileri nasıl başarısızlığa uğrattığı ve kendi strateji belgelerinde ortaya koyduğu durumlarla ilgili birtakım ciddi endişeyi belgeliyor.

Bu 13 sayfalık bildiri raporu, BMMYK’nın Suriye’deki mülteci ve ÜİYOK’lerin geri dönüşlerine yaklaşımına ilişkin birtakım önemli endişeyi dile getirecek ve risklerin altını çizmek için SACD’ın kendi araştırmasından yararlanacaktır. Bu rapora göre, Suriye’deki geniş çaplı yerinden edilme kriziyle ilgili çalışmaların ve bilgilerin güncellenmemesi, bölge üzerinde yıkıcı bir etkiye sahip olup insanların ölümüne yol açabilir.

BMMYK, kendi stratejilerine veya yerinden edilmiş Suriyelilere bakma görevine uygun olarak çeşitli şekillerde hareket etmekte başarısız oluyor:

• Geri dönüş stratejisi, kriterler ve program belirlerken Suriye’deki yerinden edilmiş kişilerle bağlantı kurulmaması
• İstişare edilmeden, yeterli delil olmadan veya kriterlerin düşürülmesinin Suriye’de yerinden edilenlere nasıl fayda sağladığına dair makul bir açıklama olmadan, koruma kriterleri ve geri dönüş stratejisinde önemli değişiklikler yapılması
• Olası geri dönüş bölgelerindeki koruma ile ilgili endişelere, koşullara ve kriterlere ya da geri dönenlere erişilememesi ve onların gözlemlenememesi
• Geri dönüş söyleminin ve politikalarının erişim ve faaliyet bölgelerindeki koruma ve boşluklarla ilgili sınırlamalar ve endişeler hakkında politik aktörleri ve devletleri bilgilendirmede yetersiz kalınması
• Mültecilerin, yeterli can emniyetinin olmadığı bir ortama vakitsizce dönmelerini teşvik eden muğlak iletişim dili, dönüş rehberliği ve proje önerileri

Şubat 2018’de BMMYK ‘Kapsamlı Koruma Çözümleri Stratejisi: Mültecilerin Suriye’ye dönüşü için koruma kriterleri ve parametreleri’ başlıklı bir yol haritası yayınlamıştı. Buna göre kurumun Faz 1 müddetince sahip olduğu mesuliyetin planlama, denetleme, rehberlik, savunma ve dönüşün önündeki engellerin tetkiki ile alınacak tedbirlerin belirlenmesiyle sınırlı olduğu açıklanmıştı.

Ancak BMMYK’nın, dönüşlerde karşılaşılan sorunlar ve bunlar için alınacak tedbirlere dair detaylı bilgi sağlamak üzere tasarlanmış olan raporlama araçlarından adeta eser yoktur. Daha da önemlisi, BMMYK’nin hem Güncel Faaliyet raporu hem de diğer resmi belgeleri Esad rejiminin hakim olduğu yerlerdeki evlerine dönen mültecileri bekleyen güvenlik risklerinden veya kurumun bunları denetleme ve raporlamada kendi karşılaştığı erişim sıkıntılarından bir kez olsun bahsetmemektedir.

Bunun yanı sıra, BMMYK, koruma kriterlerinin karşılanmadığı bir zamanda geri dönüşü teşvik edici olması muhtemel olan, geri dönenlere para yardımı programını uygulamak amacıyla, bağışçılar ve yardım sektöründeki diğer aktörlerle birlikte çalışmaktadır. Geri dönenleri teşvik etmek için para teklif etme planı, güvenli ve onurlu bir dönüş için temel koşulların olmamasına rağmen zor yaşam koşullarındaki yerinden edilmiş birçok Suriyeli tarafından geri dönmeleri için teşvik edici görülüp, bir kırılma noktası olabilir.

Mastou, “Bu plan, yerinden edilenlerin büyük bir çoğunluğunun asgari güvenliklerini ve onurlarını koruma koşullarını sağlayacak sağlam bir uluslararası izleme mekanizması olmadan geri dönmelerinin güvenli olmadığına dair açık kanıtlara rağmen hala gündemde. Suriyelilerin yanı sıra, bu konuyu görüştüğümüz bağışçıların ve insani yardım çevrelerinin, para ödenmesinin insanları vakitsizce güvenli olmayan bir yere gitmeye zorlayabileceğine dair ciddi endişeleri var.” ifadelerini kullandı.

SACD tarafından hazırlanan bu rapor, BMMYK’nın yerinden edilmiş Suriyelilere karşı sorumluluklarını yerine getirmeme konusundaki başarısızlıklarını ele almada kilit rolleri olan devletlerin harekete geçmesi gereken acil eylemlerin bir listesini içermektedir. En acil konu, Şubat 2018’deki kriterlerin derhal eski haline getirilmesi, kriterlerin hazırlanması konusunda netlik ve şeffaf bir süreç yolu izlenerek, gelecekte yapılacak herhangi bir değişiklikte yerinden edilmiş Suriyelilerle ciddi ve önemli istişarelerde bulunulmasıdır.